Rusiya Çinin enerji ehtiyacını təmin etmək üçün Sibirdən nəhəng boru kəməri çəkib. “Sibir gücü” adlanan yeni qaz kəməri Rusiya prezidenti Vladimir Putinin layihəsinin bir hissəsidir. Belə ki, Putin Rusiyanın Avropanın qaz bazarlarından asılılığını azaltmağa çalışır və onun sürətlə böyüyən Asiya bazarlarına çıxmasını istəyir. “Bloomberg” nəşri həmin boru kəmərinin enerji sahəsindəki balansa təsirini araşdırıb.
1. “Sibir gücü” nədir?
Rusiyanın qaz nəhəngi “Qazprom” tərəfindən inşa edilən qaz kəməri Sibirin ən soyuq hissəsində yerləşən Çayandinsk və Kovıktinsk yataqlarından Çin sərhədində yerləşən Bloqeveşenskaya kimi təxminən 3 min kilometr uzanır. Qaz kəmərinin Rusiyanın payına düşən hissəsinə “Qazprom” nəzarət edəcək. Şirkət 2014-cü ildə 400 milyard dollarlıq saziş imzalayıb. Həmin sənədə əsasən, “Qazprom” 30 il ərzində hər il Çinin milli neft-qaz şirkətinə 38 milyard kub metr qaz tədarük etməlidir.
2. Hazırda qaz kəmərinin vəziyyəti necədir?
Oktyabrda “Qazprom” boru kəmərini qaz ilə doldurub. Rəsmi açılış dekabrın əvvəlinə nəzərdə tutulur. Açılış mərasiminin telekörpü rejimində keçirilməsi planlaşdırılır. Tədbirdə Putin və ÇXR sədri Si Tsinpinin (Xi Jinping) iştirakı gözlənilir. “Qazprom” sutkalıq 10 milyon kub metrlik tədarüklə başlamağı və 2025-ci ilədək maksimal buraxıcılıq qabiliyyətinə çatmağı düşünür.
3. Niyə bu qaz kəməri Rusiya üçün vacibdir?
Avropa ilə münasibətlər korlansa, “Sibir gücü” sığorta rolunu oynaya bilər. İndiyədək Rusiyada istehsal edilən qazın böyük bir hissəsi əsasən Ukraynanın boru kəmərləri ilə Qərbə nəql olunub. Bundan başqa Rusiya tankerlərlə maye təbii qaz (MTQ) ixrac edir. Həmin qaz Sibirin şimalında Yamal yarımadasında və Yaponiyanın yaxınlığında Saxalin adasında istehsal edilir.
4. “Sibir gücü” Çinə niyə lazımdır?
Çin dünyanın ən böyük enerji istehlakçısı və idxalçısıdır. Rusiyadan tədarük edilən qaz Çin yataqlarından hasil edilən qazı tamamlayacaq. Bu zaman rus qazı tankerlərlə çatdırılan MTQ-dən daha ucuz ola bilər. Tərəflər kəmərin ikinci qolu barədə artıq danışıqlar aparırlar. “Sibir gücü – 2” adını almış bu layihə Çinin şərq sahillərindəki sənaye bölgələrinə xidmət edəcək.
5. Çin hazırda qazı hardan alır?
Çin son on ildə daha çox qazı istehlak etməyə başlayıb. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin məlumatına əsasən, təkcə son iki ildə Çində istehlak həcmi 33% artıb. İstehlakın böyük bir hissəsi idxalın payına düşür. Ötən il idxal həcmi 43% təşkil edib. Onun təxminən beşdə iki hissəsi “Türmənistan-Çin” qaz kəməri ilə daxil olub. Qalanı isə Avstraliya, Qətər, Malayziya və İndoneziyadan tədarük edilən MTQ-dir.
6. Bütün bunlar Avropa üçün nə deməkdir?
“Sibir gücü” Avropa ölkələri ilə qaz müqavilələri haqqında danışıqlarda Rusiyanın mövqeyini möhkəmlədir. Rusiya qazını şərqə göndərsə, Qərb tədarükü təmin etmək üçün daha çox xərc çəkməli olacaq. Paralel olaraq “Qazprom” Baltik dənizinin dibi ilə çəkilən, “Şimal axını – 2” adı altında tanınan yeni qaz kəmərini istismara verməyə hazırlaşır. Bu da mövcud şimal marşrutunun buraxıcılıq qabiliyyətini iki dəfə artıracaq.
7. Qazın qiyməti necə müəyyənləşdiriləcək?
Putin bildirib ki, “Sibir gücü” ilə nəql ediləcək qazın qiyməti neft qiymətlərinə bağlı olacaq. Avropalı alıcılar analoji sistemdən istifadə edirlər. Rusiya rəsmiləri iddia edir ki, formulda baza qiymət min kub metrə görə 360 dollar səviyyəsində müəyyənləşdirilib. Bu da “Qazprom” şirkətinin Almaniya ilə bağladığı müqavilə səviyyəsinə yaxınlaşır.
